SSD Disk
SSD Texnologiyası
Son illərdə kompüter yaddaş texnologiyalarında baş verən ən böyük dəyişikliklərdən biri SSD (Solid State Drive) qurğularının geniş yayılmasıdır. Əvvəllər istifadəçilər əsasən mexaniki hard disk (HDD) üzərində məlumat saxlayırdılar, lakin bu texnologiya sürət və etibarlılıq baxımından məhdud idi. SSD isə məlumatları NAND flash yaddaş çiplərində saxlayaraq həm yüksək sürət, həm də daha uzun ömür təqdim edir. Bakı bazarında da son illərdə SSD tələbi ciddi şəkildə artıb. İstər ev istifadəçisi, istər ofis işçisi, istərsə də oyun həvəskarı olsun, hər kəs performans üstünlüklərinə görə SSD-yə üstünlük verir.
SSD nədir? və necə işləyir?
SSD nədir sualına cavab olaraq, onu mexaniki hissələri olmayan elektron yaddaş cihazı kimi təsvir etmək olar. Ənənəvi HDD-lərdə məlumatlar maqnit disklərdə fırlanaraq oxunur, SSD isə məlumatı birbaşa elektron yaddaş çiplərinə yazır və oxuyur. SSD-nin əsas hissələri NAND flash yaddaş çipləri və controller adlanan idarəetmə prosessorudur. Controller oxuma və yazma əmrlərini koordinasiya edir, yaddaş hüceyrələrinin optimallaşdırılmasını təmin edir və səhv idarəetmə mexanizmlərini həyata keçirir.
İşləmə prinsipi isə belədir: İstifadəçi hər hansı faylı açmaq istədikdə controller həmin faylın yaddaş hüceyrələrini oxuyur və məlumatları kompüterin prosessoruna ötürür. Bu proses HDD ilə müqayisədə çox daha az vaxt alır, çünki burada mexaniki hərəkət yoxdur. Elə bu səbəbdən SSD-lər sistemin açılış sürətini və proqramların yüklənmə vaxtını əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.
SSD və HDD arasındakı əsas fərqlər
HDD və SSD arasındakı fərqlər həm texniki, həm də praktik istifadə baxımından aydındır. SSD-lər mexaniki hissələrə malik olmadığından zərbəyə daha davamlıdır və səssiz işləyir. HDD-lər isə fırlanan disklərdən ibarət olduğuna görə həm daha çox istilik yaradır, həm də səs çıxarır.
Sürət baxımından SSD-lər HDD-ləri bir neçə dəfə üstələyir. Məsələn, orta bir HDD oxuma sürəti 80–160 MB/s civarında olarkən, SATA SSD-lərdə bu göstərici 500–550 MB/s, NVMe interfeysli m2 ssd modellərində isə 3500 MB/s və daha yüksək ola bilər. Enerji sərfi baxımından da SSD-lər üstünlük təşkil edir, bu da xüsusilə noutbuk istifadəçiləri üçün əhəmiyyətlidir. Yeganə mənfi tərəfi isə gigabayt başına qiymətinin hələ də HDD-lərə nisbətən yüksək olmasıdır
SSD növləri
Bazarda müxtəlif tipli ssd modelləri mövcuddur. SATA interfeysli modellər ənənəvi kompüterlər üçün geniş yayılıb və nisbətən daha ucuzdur. M2 ssd isə daha kiçik form-faktorda yüksək sürət təklif edir. NVMe protokollu m2 ssd modelləri isə PCIe xətti üzərindən işləyərək çox daha yüksək oxuma-yazma sürətlərinə malikdir. Bundan əlavə, bəzi peşəkar iş stansiyalarında PCIe kart formasında olan xüsusi ssd modelləri də istifadə olunur. Hər bir növün üstünlükləri və məhdudiyyətləri vardır, seçim zamanı istifadə məqsədi əsas rol oynayır.
SSD qiyməti faktorları
SSD qiyməti bir neçə əsas amildən asılıdır. Əvvəla, yaddaş tutumu – 256 GB modellər əlçatan qiymətə malikdir, lakin 1 TB və 2 TB modellər daha baha olur. İkincisi, yaddaş tipi – TLC, QLC və MLC texnologiyaları fərqli dözümlülük və sürət təklif edir. Üçüncüsü, interfeys – NVMe və PCIe modelləri adətən SATA modellərindən baha olur. Brend nüfuzu da mühüm faktordur; məsələn, Samsung və Kingston yüksək keyfiyyət və uzunmüddətli zəmanət təqdim etdikləri üçün onların məhsullarının qiyməti bəzi digər brendlərə nisbətən yüksəkdir.
Bakı bazarında SSD qiyməti
Bakı kompüter bazarında ssd qiyməti son illərdə müəyyən qədər stabil qalsa da, qlobal bazar tendensiyaları burada da öz təsirini göstərir. Yeni nəsil m2 ssd modellərinin çıxması ilə köhnə SATA modellərinin qiyməti nisbətən aşağı düşüb. Lakin yüksək performanslı NVMe modellərinin qiyməti hələ də yüksəkdir. Samsung 970 EVO Plus, Kingston KC3000, Crucial P5 Plus və WD Black SN850X kimi modellər xüsusilə tələb görür. Əlavə olaraq, Seagate FireCuda seriyası oyunçular və peşəkar istifadəçilər arasında populyardır.
Ən populyar SSD brendləri
SSD sahəsində Samsung ən çox tanınan brendlərdən biridir. Onun EVO və PRO seriyaları həm ev istifadəçiləri, həm də peşəkarlar üçün geniş seçim imkanı təqdim edir. Kingston isə əlçatan qiymətə keyfiyyətli məhsullar təklif edən brend kimi tanınır. Crucial, xüsusilə MX və P seriyaları ilə məşhurdur. WD (Western Digital) və Seagate isə həm oyun, həm də iş üçün yüksək performanslı modellər istehsal edirlər. Bu brendlərin hamısı Bakı bazarında mövcuddur və zəmanətli satış kanalları vasitəsilə əldə edilə bilir.
SSD seçərkən vacib məqamlar
SSD alarkən istifadə məqsədini düzgün müəyyənləşdirmək vacibdir. Əgər əsas iş ofis proqramları və internet üzərindən işləməkdirsə, SATA interfeysli və orta tutumlu bir model kifayət edər. Video montaj, 3D dizayn və oyun üçün isə NVMe protokollu yüksək sürətli m2 ssd daha məqsədəuyğundur. Tutum baxımından isə minimum 500 GB tövsiyə olunur, lakin böyük layihələrlə işləyənlər üçün 1 TB və yuxarı modellər daha uyğundur. Eyni zamanda, zəmanət müddəti də seçimdə rol oynayır, çünki uzunmüddətli zəmanət adətən keyfiyyət göstəricisidir.
İş və oyun üçün SSD fərqləri
İş məqsədli ssd modelləri daha çox etibarlılıq və davamlılıq üçün optimallaşdırılır. Bu, serverlər və peşəkar iş stansiyaları üçün vacibdir. Oyun üçün nəzərdə tutulmuş modellər isə daha yüksək oxuma sürəti və tez yükləmə vaxtları ilə seçilir. Məsələn, WD Black seriyası oyunçular üçün, Samsung PRO seriyası isə peşəkar iş üçün ideal nümunədir. Bakı bazarında hər iki seqment üçün geniş seçim var.
SSD texnologiyasının gələcəyi
Texnologiya dayanmadan inkişaf edir və ssd sahəsi də istisna deyil. PCIe 5.0 interfeysi üzərindən çalışan yeni nəsil NVMe modelləri artıq təqdim olunmağa başlayıb. Bu, daha da yüksək oxuma-yazma sürətləri və aşağı gecikmə müddəti deməkdir. Eyni zamanda, daha sıx NAND hüceyrələri sayəsində daha böyük tutumlu modellər daha əlçatan qiymətə təqdim ediləcək. Samsung, Kingston, Crucial, WD və Seagate kimi brendlər bu texnologiyaların inkişafında ön sıradadır.