Lan Kabel
LAN kabelin tarixçəsi və inkişafı
LAN kabel tarixən kompüter şəbəkələrinin ən əsas elementi olub. İlk vaxtlarda istifadə olunan şəbəkə kabeli koaksial tipdə idi və sürət baxımından çox məhdud imkanlara malik idi. Daha sonra lan kabel texnologiyası inkişaf edərək burulmuş cüt naqil (twisted pair) formasında bazara çıxdı. Cat5 standartı 100 Mbit/s sürət təklif edirdi və ev istifadəçiləri üçün kifayət qədər uğurlu idi. Sonrakı illərdə texnologiya təkmilləşərək Cat6, Cat7 və Cat8 kimi yeni nəsil lan cable modelləri ortaya çıxdı. Bu modellər daha yüksək bant genişliyi və daha az gecikmə təmin etdi. Xüsusilə Cat8 lan kabel 40 Gbit/s sürətə qədər imkan verir və müasir data mərkəzlərində geniş istifadə olunur. Lan kabelin inkişafı göstərir ki, naqilli internet hələ də WiFi-dən üstün sürət və sabitlik təqdim edir. Bugünkü şəbəkə infrastrukturlarında lan kabel əsas dayaqlardan biridir və gələcəkdə də öz mövqeyini qoruyacaq.
LAN kabelin WiFi ilə müqayisəsi: hansını seçməli?
İnternet bağlantısı üçün seçim edərkən çoxları lan kabel və WiFi arasında tərəddüd edir. WiFi rahatlıq baxımından əlverişlidir, çünki naqil çəkməyə ehtiyac yoxdur. Lakin sürət və sabitlik məsələsində şəbəkə kabeli, yəni lan cable daha üstün nəticə göstərir. Onlayn oyun oynayan istifadəçilər üçün lan kabel daha az ping və gecikmə təmin edir. WiFi ilə müqayisədə patch cord vasitəsilə qoşulmuş cihazlar sürət itkisi yaşamır. Ofis mühitində printerlər, serverlər və kompüterlər çox vaxt lan kabel vasitəsilə qoşulur, çünki stabil işləmə vacibdir. Cat5 və Cat6 modelləri gündəlik istifadə üçün kifayətdirsə, Cat7 və Cat8 yüksək yüklü şəbəkələr üçün daha uyğundur. Ev istifadəsi üçün WiFi rahat olsa da, yüksək sürət və etibarlılıq tələb olunan hallarda lan kabel seçmək daha düzgün qərardır. Beləliklə, hər iki texnologiyanın üstünlükləri var, lakin sabitlik baxımından şəbəkə kabeli həmişə öndədir.
LAN kabel standartları: Cat5-dən Cat8-ə qədər
LAN kabel müxtəlif standartlarla istehsal olunur və bu standartlar sürət, bant genişliyi və istifadə sahəsini müəyyən edir. Cat5 lan cable uzun illər ən geniş istifadə olunan model olub və 100 Mbit/s sürət təqdim edir. Daha sonra Cat5e inkişaf etdirildi və 1 Gbit/s sürət dəstəklədi. Cat6 şəbəkə kabeli isə həm daha az interferensiya, həm də 10 Gbit/s sürət imkanı ilə seçilir. Cat7 lan kabel daha yaxşı ekranlama texnologiyasına sahibdir və böyük ofislərdə, data mərkəzlərində sabit internet təmin edir. Ən yeni Cat8 isə 40 Gbit/s sürətə qədər imkan verir və müasir server otaqlarında geniş tətbiq olunur. Patch cord formalarında da bütün bu kateqoriyalar mövcuddur. Hər bir istifadəçi öz tələbinə görə uyğun lan kabel seçməlidir. Evdə adi istifadə üçün Cat5 və ya Cat6 kifayət edirsə, peşəkar IT infrastrukturu üçün Cat7 və Cat8 şəbəkə kabeli tövsiyə olunur.
Patch cord nədir və hansı hallarda istifadə olunur?
Patch cord, əslində hazır formada istehsal olunan lan kabel növüdür. Adətən hər iki ucunda RJ-45 konnektoru olur və istifadəçiyə sadəcə qoşmaq qalır. Patch cord gündəlik istifadə üçün çox rahatdır, çünki əlavə sıxma və ya quraşdırma tələb etmir. Ofislərdə kompüterləri switch və ya router-ə qoşmaq üçün patch cord geniş istifadə olunur. Evdə isə masaüstü kompüteri modemə qoşmaq üçün bu tip şəbəkə kabeli ən praktik seçimdir. Patch cord modelləri müxtəlif uzunluqlarda istehsal olunur – 1 metrdən 20 metrə qədər. Cat5, Cat6, Cat7 və Cat8 standartlarında patch cord tapmaq mümkündür. Lan kabel qiyməti də çox vaxt uzunluq və kateqoriyadan asılı olaraq dəyişir. Patch cord həm istifadə rahatlığı, həm də münasib qiymətinə görə çox geniş yayılıb. Bu səbəbdən həm ev istifadəçiləri, həm də IT mütəxəssisləri üçün ən çox seçilən lan cable növüdür.
LAN kabel qiyməti nələrdən asılıdır?
Lan kabel qiyməti bir neçə amildən asılı olaraq dəyişir. Ən önəmli faktor kabelin kateqoriyasıdır. Cat5 modelləri ən ucuz variantdır, çünki daha aşağı sürət və bant genişliyi təqdim edir. Cat6 və Cat6a modelləri daha bahalıdır, lakin 10 Gbit/s sürət dəstəkləyir. Cat7 və Cat8 lan kabel qiyməti isə daha yüksək olur, çünki bu kabellər daha peşəkar istifadə üçün nəzərdə tutulub. İkinci amil uzunluqdur – 1 metrlik patch cord ilə 30 metrlik şəbəkə kabeli arasında qiymət fərqi böyükdür. Üçüncü faktor ekranlama texnologiyasıdır. Shielded (ekranlı) kabellər elektromaqnit təsirlərə qarşı qorunduğu üçün unshielded modellərə nisbətən bahalıdır. Dördüncü faktor isə brenddir – tanınmış istehsalçılar daha etibarlı məhsullar təqdim edir və buna görə qiyməti yüksək olur. Beləliklə, lan cable qiyməti seçim zamanı istifadəçinin ehtiyaclarına uyğun dəyişir.
Şəbəkə kabeli quraşdırılarkən edilən ən çox səhvlər
Şəbəkə kabeli quraşdırılması zamanı istifadəçilər tez-tez bəzi səhvlərə yol verirlər. Ən çox rast gəlinən səhv kabelin həddindən artıq əyilməsi və bükülməsidir. Bu, siqnalın zəifləməsinə səbəb ola bilər. Digər səhv kabelin elektrik xətləri ilə paralel çəkilməsidir, bu zaman interferensiya yaranır. Lan kabel düzgün uzunluqda seçilməlidir, çünki çox uzun patch cord sürət itkisinə səbəb ola bilər. Bəzi istifadəçilər Cat5 kabeli yüksək sürətli şəbəkələrdə istifadə edirlər, halbuki bu, 1 Gbit/s-dən yuxarı sürəti dəstəkləmir. Data mərkəzlərində isə səhv kateqoriya seçimi böyük problemlər yarada bilər. Digər bir səhv ucuz, keyfiyyətsiz məhsul seçməkdir – nəticədə lan kabel tez sıradan çıxır. Quraşdırma zamanı həm kabelin keyfiyyəti, həm də düzgün istiqamətləndirilməsi vacibdir.
Ev istifadəçiləri üçün ən uyğun LAN kabel seçimi
Evdə internetdən istifadə üçün düzgün lan kabel seçimi böyük fərq yarada bilər. Əgər məqsəd yalnız gündəlik internet və film izləməkdirsə, Cat5e və ya Cat6 patch cord kifayət edir. Onlayn oyunçular və yüksək sürət tələb edən istifadəçilər üçün isə Cat6a və Cat7 daha əlverişlidir. Evdə böyük mənzil varsa və cihazlar bir-birindən uzaqdadırsa, daha uzunlan cable istifadə etmək lazımdır. Qiymət baxımından da ev üçün lan kabel çox sərfəlidir, çünki şəbəkə kabeli router-in sabitliyini artırır və WiFi-dən fərqli olaraq kəsintisiz işləyir. Ev istifadəçiləri adətən sadə qoşulma üçün hazır patch cord modellərinə üstünlük verirlər. Bu tip lan cable hər kəs üçün praktik və etibarlı həll sayılır.
Peşəkar IT infrastrukturu üçün LAN kabel tələbləri
İri müəssisələrdə, server otaqlarında və data mərkəzlərində lan kabel seçimi daha ciddi yanaşma tələb edir. Burada əsas tələblərdən biri yüksək sürət və minimal gecikmədir. Cat7 və Cat8 şəbəkə kabeli bu məqsədlər üçün ideal seçimdir. Onlar həm yüksək bant genişliyi, həm də elektromaqnit təsirlərə qarşı qorunması ilə seçilir. Peşəkar IT infrastrukturu üçün yalnız keyfiyyətli və sertifikatlı patch cord modellərindən istifadə olunur. Həmçinin kabel menecmenti də vacibdir – şəbəkə kabeli düzgün istiqamətləndirilməzsə, qarışıqlıq və siqnal itkisi yarana bilər. Data mərkəzlərində şəbəkənin sabitliyi birbaşa lan kabel keyfiyyətindən asılıdır. Bu səbəbdən peşəkar mühitlərdə Cat8 lan cable ən çox üstünlük verilən modeldir.
LAN kabel uzunluğu sürətə necə təsir edir?
İnternet bağlantısında istifadə olunan lan kabel uzunluğu şəbəkənin sürətinə müəyyən dərəcədə təsir göstərə bilər. Standart olaraq cat5 və cat6 kabelləri 100 metrədək məsafədə sabit işləyir. Bu məsafədən artıq olduqda siqnal zəifləməsi və sürət itkisi müşahidə olunur. Əgər patch cord 10–20 metr uzunluqdadırsa, praktiki olaraq sürət itkisi hiss olunmur. Lakin 50–70 metr üzərində istifadə edilən lan cable siqnaldakı gecikməni artıra bilər. Cat7 və cat8 şəbəkə kabeli daha güclü qorunmaya malik olduğu üçün uzun məsafələrdə daha sabit nəticə göstərir. Ev istifadəçiləri üçün 5–15 metr uzunluğunda lan kabel kifayətdir. Data mərkəzlərində isə professional həllər və siqnal gücləndiricilər tətbiq olunur. Buna görə də lan kabel uzunluğu seçilərkən həm istifadə sahəsi, həm də texnoloji standart nəzərə alınmalıdır. Uzun məsafələr üçün keyfiyyətli və sertifikatlı şəbəkə kabeli seçmək sürətin qorunmasına kömək edir.
STP və UTP LAN kabel fərqləri
Şəbəkə infrastrukturlarında ən çox istifadə edilən lan kabel növləri STP və UTP modelləridir. STP (Shielded Twisted Pair) kabel elektromaqnit müdaxilələrə qarşı xüsusi qoruma təbəqəsinə malikdir. Bu, xüsusilə fabrik, data mərkəzi və yüksək cihaz sıxlığı olan ofislərdə çox vacibdir. UTP (Unshielded Twisted Pair) kabel isə daha sadə quruluşa malikdir və əlavə qoruma təbəqəsi yoxdur. UTP lan cable daha sərfəli qiymətə satılır və ev şəbəkələri üçün ideal seçimdir. STP kabel isə bir qədər bahalıdır, çünki istehsalında əlavə material və texnologiya istifadə olunur. Cat6, Cat7 və Cat8 modellərinin həm STP, həm də UTP versiyaları mövcuddur. Lan kabel qiyməti də məhz bu fərqlərə görə dəyişir. Patch cord formalarında da hər iki növ geniş yayılıb. Seçim edərkən şəbəkənin qurulacağı mühit əsas rol oynayır: evdə UTP, peşəkar mühitlərdə isə STP lan kabel daha məqsədəuyğundur.
LAN kabel qırıldıqda və ya zədələndikdə nə etməli?
Hər bir şəbəkə kabeli müəyyən müddətdən sonra zədələnə və ya qırıla bilər. Lan kabel qırıldıqda ilk addım problemin harada olduğunu müəyyənləşdirməkdir. Bəzən kabelin yalnız ucundakı RJ-45 konnektoru sıradan çıxır. Bu halda patch cord kəsilərək yeni başlıq sıxmaq kifayətdir. Əgər lan cable ortadan qırılıbsa, qoşulma “coupler” adlanan birləşdirici vasitəsilə bərpa edilə bilər. Lakin uzunmüddətli sabitlik üçün kabeli tam dəyişdirmək daha doğru olar. Zədələnmiş şəbəkə kabeli çox vaxt sürətin zəifləməsinə, paket itkilərinə və tez-tez əlaqənin kəsilməsinə səbəb olur. Cat5 və köhnə modellər sıradan çıxdıqda onları Cat6 və ya Cat7 ilə əvəz etmək həm sürəti, həm də keyfiyyəti artırar. Ev istifadəçiləri qırılan lan kabeli özləri dəyişə bilsələr də, data mərkəzlərində bu işi mütəxəssislər etməlidir. Çünki peşəkar şəbəkələrdə səhv quraşdırma bütün sistemə təsir göstərə bilər.
LAN kabel ilə fiber optik kabel arasındakı fərqlər
Müasir dövrdə şəbəkə texnologiyalarında həm lan kabel, həm də fiber optik kabel geniş istifadə olunur. Lan cable elektrik siqnalı ilə məlumat ötürür, fiber optik isə işıq impulslarından istifadə edir. Bu səbəbdən fiber optik kabel daha yüksək sürət və uzun məsafədə daha az itki təmin edir. Məsələn, Cat6 və Cat7 şəbəkə kabeli 100 metr məsafədə sabit işləyirsə, fiber optik kilometrrlə məsafədə siqnal itkisiz məlumat ötürə bilir. Lan kabel qiyməti isə fiber optikdən daha ucuzdur və quraşdırılması da daha asandır. Ev və kiçik ofislərdə lan kabel kifayət qədər etibarlı seçimdir. Fiber optik kabel isə daha çox iri müəssisələr, internet provayderləri və data mərkəzləri üçün nəzərdə tutulub. Patch cord formalarında hər iki növ mövcuddur, lakin fiber patch cord daha bahalıdır. Beləliklə, gündəlik istifadə üçün lan kabel ideal seçimdirsə, yüksək sürət və uzaq məsafə üçün fiber optik üstünlük təşkil edir.